Psychologiczne mechanizmy obronne, można by określić jako nieświadome sposoby unikania i/ lub redukowania niepożądanych uczuć i napięć takich jak strach czy lęk. Z jednej strony służą nam do utrzymania równowagi psychicznej, ale z drugiej mogą być źródłem problemów psychicznych. W szczególności dotyczy to mechanizmów obronnych stosowanych w sposób nieświadomy, często w nadmiarze lub w nieadekwatny do zaistniałej sytuacji sposób.
„Wygrana to pokonanie samego siebie, własnego ciała, ograniczeń i obaw ”
Mechanizm obrony, co to takiego?
Autorem pojęcia mechanizmy obronne jest Zygmunt Freud. Jego koncepcję rozwinęła jednak jego córka Anna Freud a następnie wielu innych następców Freuda. Zgodnie z psychoanalitycznym ujęciem, mechanizmy obronne służą nam w pierwszej kolejności do uniknięcia niepożądanych emocji tzw. negatywnych emocji. Pozwalają bowiem unikną lub zmniejszyć negatywne emocje bez konieczności zmiany sytuacji, która je wywołuje. Następuje to w drodze zniekształcenia odbioru sytuacji. Czasami owo zniekształcenie jest niewielkie, a niekiedy większe. W ten sposób nasza psychika znajduje sposób aby poradzić sobie ze stresem, redukując napięcie.
Mechanizmy obronne – Skutki nadmiernego stosowania.
Niestety częste stosowanie mechanizmów obronnych, zwłaszcza na poziomie nieświadomym prowadzi do utrwalenia zachowania i rodzi nawyk. W konsekwencji może rodzić cierpienie, zwłaszcza gdy staje się naszym głównym sposobem radzenia sobie z problemami. Częste stosowanie mechanizmów obronnych przeradzając się w nawyk, oddala nas jeszcze bardziej od zdrowego radzenia sobie z problemami. W ten sposób tłumimy w sobie umiejętności angażowania się w nowe doświadczenia. A także stawiania im czoła i przede wszystkim uczenia się z nich. Tracimy zdolność do rozwoju własnej osobowości, pogłębienia refleksji nad naszym wnętrzem i poznania siebie.
Najczęściej stosowane mechanizmy obronne.
Do najczęściej stosowanych mechanizmów obronnych należą :
- zaprzeczanie,
- wyparcie,
- tłumienie,
- projekcja,
- przemieszczenie,
- formowanie reakcji,
- regresja,
- fiksacja,
- identyfikacja,
- introjekcja,
- racjonalizacja,
- izolacja,
- sublimacja,
- kompensacja,
- humor (żart, ironia)
- spóźnianie się
Mechanizmy obronne – Konsekwencje stosowania.
Mechanizmy obronne to strategie naszego umysłu. Ich głównym zadaniem jest ochrona nas samych przed trudnymi, ciężkimi, nieakceptowanymi dla nas doświadczeniami. Dotyczy to zwłaszcza emocji, które postrzegamy jako negatywne np. strach, lęk, czy nieakceptowane jak złość, gniew itd. Ponieważ najczęściej stosujemy mechanizmy obronne nieświadomie oznacza to, że nie zdajemy sobie sprawy, z tego kiedy ich używamy. Sprawia to, że niekiedy jest nam bardzo trudno rozpoznać naszą prawdziwą naturę. Podejmujemy wiele wysiłków i działań aby te niepożądane emocje i uznawane przez nas za przykre doświadczenia, odsunąć jak najdalej od siebie. W ten jednak sposób tracimy niepowtarzalną wręcz możliwość poznania samego siebie, zagłębienia się w nasze uczucia i emocje. To z kolei sprawie, że jeszcze bardziej „oddzielamy się od siebie”.
Rozpoznanie własnych mechanizmów obronnych.
Droga do uzdrowienia poprzez rezygnację z nadmiernego stosowania mechanizmów obronnych wiedzie poprzez uświadomienie sobie własnych lęków i obaw. Tylko wtedy gdy możemy przyjrzeć się jakie uczucia i emocje skrywamy najgłębiej, czego boimy się najbardziej, mamy szansę uzdrowić naszą psychikę. Albowiem tak naprawę im bardziej skrywamy za różnego rodzaju mechanizmami obronnymi nasze lęki, obawy, frustracje pogrążamy się jeszcze bardziej w destrukcji. W ten sposób „oddalamy się od nas samych, „co powoduje jeszcze większa szkodę. Za sprawą stosowania mechanizmów obronnych nasze problemy bowiem nie znikną, staną się jedynie na pewnie czas dla nas mniej widoczne. Ale z pewnością nie doprowadzi to do poprawy naszego samopoczucia na którym zależny nam najbardziej. Konfrontacja więc z samym sobą w szczególności motywami podejmowanych przez nas działań lub ich brakiem stanowi pierwszy krok na drodze rozwoju osobistego.
Destrukcyjny wpływ mechanizmów obronnych.
Zwykle stosowane przez nas mechanizmy obronne zmieniają się wraz z upływem czasu. Co więcej jedna i ta sama osoba, może stosować różne mechanizmy w różnych obszarach swojego życia. Inne w obszarze prywatnym, a inne w obszarze zawodowym. Dlatego samemu niekiedy bywa ciężko „rozpracować ” własne mechanizmy. Na przykład ktoś za wszelką cenę chroniący się przed krytyką w pracy, może nieustannie krytykować partnera. Każdy psychoanalityk powie, iż użycie tych reakcji psychicznych, mechanizmów obronnych jest właściwą i naturalną funkcją osobowości. Jednakże największe problemy powstają, gdy zaczynamy ich nadużywać. Zwłaszcza niebezpieczne są te, które stosujemy w celu uniknięcia radzenia sobie z problemami. Szczególnie gdy chcemy usilnie stłumić silne emocje i w momencie, gdy takie reakcje zaczynają destrukcyjnie wpływać na nasze codzienne funkcjonowanie.
Mechanizmy obronne a zdrowie
Nawykowe stosowanie mechanizmów obronnych może mieć bardzo poważne konsekwencje dla naszego zdrowia psychicznego i fizycznego. Na płaszczyźnie psychicznej nie mogąc znaleźć rozwiązania dla doświadczanych uczuć i emocji, pogarszamy swój stan brnąc coraz bardziej w nawykowe postępowanie. Postępowania, które nie tylko nie służą zredukowaniu napięcia, co nawet z czasem je wzmacniają. Z czasem tracimy kontakt ze swoim wnętrzem, przestajemy sobie ufać czując nieświadomie, że nasze działania lub ich brak pogarsza nasz stan. Pogłębiający się stan braku wewnętrznej równowagi, zaczyna oddziaływać na nasze zdrowie fizyczne. Tłamszone i tłumione często całymi latami emocje i nieprzyjemne stany nie ” mając ujścia ” i uwolnienia zakłócają naszą równowagę w ciele fizycznym doprowadzając do wielu chorób o podłożu somatycznym. Do najczęstszych należą:
- bóle brzucha
- nudności
- zaparcia
- bóle głowy
- bóle kręgosłupa
- zespół jelita drażliwego
- bóle stawów.
Rozwiązanie problemów.
Najlepsze efekty zarówno w rozpoznaniu stosowanych przez nas mechanizmów obronnych, jak też w ich wyeliminowaniu w odpowiedni sposób przynosi psychoterapia. Dzięki pomocy terapeuty możemy w bezpieczny dla naszego zdrowia psychicznego sposób przede wszystkim poznać swoje nawyki. Nadto terapia pozwala nam nie tylko poznać, ale i zrozumieć przyczyny ich stosowania. To z kolei otwiera drogę do zmiany dotychczasowych niesprzyjających nawyków, na inne formy zachowania. Powodujące zdrowe uwalnianie emocji zamiast ich tłumienia czy wypierania. Zdrowe a więc służące naszemu rozwojowi wewnętrznemu.
Przeczytaj także: